کزازی: شیرکو بیکس آوایی است از ژرفای تاریخ سرزمین کردستان

به گزارش خبرنگار مهر، مراسم یادبود شیرکو بیکس شاعر نامدار کرد شب پنجشنبه 24 مرداد با حضور جمع زیادی از علاقه مندان او و آثارش به همت قطب الدین صادقی استاد دانشگاه در رشته نمایش و با همکاری معاونت هنری وزارت ارشاد، معاونت هنری سازمان فرهنگی هنری شهرداری تهران، دفتر موسیقی وزارت ارشاد و بنیاد فرهنگی رودکی و در تالار وحدت در تهران برگزار شد.

شعر شیرکو بیکس تاثیر عمیقی در شعر مقاومت ایران امروز داشته است

در این مراسم ابتدا سید قاسم ناظمی معاون هنری سازمان فرهنگی هنری شهرداری تهران در سخنانی گفت: افتخار می‌کنیم که در سپهر جغرافیای ایران فرهنگی، شاعران بزرگی زیسته‌اند و آثار ارزشمندی را به جهان تقدیم کرده اند که شیرکو بیکس هم از این جمله است. من خوشوقتم که از 20 سال پیش با شعرهای او آشنا بوده‌ام و قطعا کسانی که اشعار او را پیگیری کرده‌اند می‌دانند که شعر او تاثیر عمیقی در شعر مقاومت ایران امروز داشته است و می توان رد پای شعر او را در شعر شاعران جوان رصد کرد.

ناظمی با اشاره به حضور شیرکو بیکس در ایران دریک مقطع کوتاه زمانی و به دلیل آنکه رژیم صدام او را تحت تعقیب قرار داده بود گفت: سازمان فرهنگی هنری شهرداری تهران بر خود لازم می دانست که از جایگاه این شاعر  عرصه شعر مقاومت تقدیر کند.

در ادامه این برنامه میرجلال الدین کزازی استاد زبان و ادبیات فارسی در سخنانی گفت: هر جا کردان باشند، گرمی، شور، مهربانی، آزادی، رادی، گُردی و مردی هست و فزونتر از این همه، هر زمان ما کردی را می‌بینیم در جامه ویژه‌ای که کردان به تن می‌کنند و سخنی را از زبان او می‌شنویم، به ژرفای تاریخ و فرهنگ ایران زمین بازمی‌گردیم.

وی افزود: کردستان به راستی دروازه تاریخ است و هر کس از آن بگذرد به سرزمین تاسه خیز نیاکانی باز می‌گردد. شما همین نام را بگیرید؛ شیرکو بیکس. آوایی است از ژرفای تاریخ این سرزمین. کردستان و کردان ناب‌اند و نژاده در روزگاری که برترین ویژگی آن آمیختگی و آرایش است، این نابی ارزش بسیار دارد ما آن را در سروده های کردی هم می‌توانیم یافت.

در میان گویش‌ها و زبان‌های بومی ایرانی، ادب کردی برترین و مایه ورترین است

کزازی با بیان اینکه «شیرکو بیکس در ظاهر بیکس اما به واقع پُرکس است» خطاب به حاضران در مراسم نکوداشت این شاعر فقید کرد تاکید کرد: کسان او شمایند و این نکوداشت، نکوداشت دوستدار زیبایی و فرهنگ و ادب است. یکی از دریغ های بزرگ من این است که به ژرفی با آفریده‌ها و سروده‌های این سخنور نامدار آشنایی ندارم اما می‌دانم که این سخنور یکی از سالاران سترگ در سخن کردی است.

این استاد زبان و ادبیات فارسی گفت: به هیچ روی مایه شگفتی نیست که که از دامان ادب کردی چنین سخنور پرشوری برخیزد با آوازه ای جهانی. ما به شایستگی و بسزا، بدان می نازیم که ادب پارسی برترین و مایه ورترین و شیواترین و نغزترین سامانه های ادب جهان است اما نازش دیگر ما این است که در ادب کردی نیز کم و بیش در برابر هر شاهکار ادب پارسی، درپیوسته‌ای را می‌شناسیم؛ نالی، حافظ کردستان است، الماس های کندوله‌ای، شاهنامه کردی را سروده است و ما از مولوی کرد سخن می‌گوئیم.

وی ادامه داد: زمانی که زبان کهن خراسانیان اندک اندک زبان فراگیر دیوانی و فرهنگی در سراسر ایران زمین شد، زبان‌ها و گویش‌های بومی پایدار ماندند که در دل پاره‌ای از آنها، سامانه‌های ادبی پدید آمد. در میانه گویش ها و زبان های بومی ایرانی ، ادب کردی برترین و مایه ورترین است از این روی به هیچ شیوه ای نمی توان در شگفت افتاد که مردی چون شیرکو بیکس سخنوری شگفت بشود و چنین بزم بشکوهی در بزرگداشتش برپای دارند. او مرد هنر و زیبایی و آزادگی است و من به یکایک شما کردان می گوییم هر چند که اگر پرآوازگان به تن بمیرند، در مینو به جان زنده اند و در گیتی نیز به نام.

در ادامه این برنامه و پس از اجرای موسیقی توسط گروه 40 دف، پیام ناظم دباغ نماینده حکومت اقلیم کردستان عراق در ایران به مراسم نکوداشت شیرکو بیکس قرائت شد.

دقیقترین تعبیر برای مرگ شیرکو بیکس، شوک ملی است

در بخشی از این پیام آمده بود: امروز یکی از ستاره های تلاش و فعالیت کردها خاموش می‌شود. امروز یکی از مدافعان حقوق زنان عرصه را خالی می‌کند اما لشکر هواداران برابری و یکسانی رو به ازدیاد است. امروز یکی از مدافعان این ملت عینک و قلمش را بر زمین می‌گذارد و سیگارش را خاموش می کند اما هیچ چیز نمی تواند نام او را در دلها خاموش کند.

در این پیام همچنین آمده است: امروز برای نوه های حلبچه پیام بزرگی داشت؛ مردن، لایق کسانی نیست که نمی میرند. دقیق ترین تعبیر برای مرگ شیرکو بیکس شوک ملی است که هنوز هم در میان طیف های مختلف فکری و سیاسی جامعه کردستان به چشم می خورد کما اینکه بسیاری هنوز مرگ شیرکو را باور ندارند.

در ادامه قطب الدین صادقی استاد دانشگاه در رشته نمایش و دبیر ادبی و هنری برنامه نکوداشت شیرکو بیکس در سخنانی با اشاره به سابقه آشنایی خود با شیرکو بیکس گفت: باور اول در سال 1355 و با خواندن نمایشنامه کاوه آهنگر او بود که بهیادگیری زبان و ادبیات کردی تمایل پیدا کردم. اندک زمانی بعد از پیروزی انقلاب اسلامی ترجمه های او را به زبان فارسی توسط جلال ملک شاه خواندم.

وی افزود: من مهر و صداقت و رنج و پرخاش شاعرانه شیرکو را می دیدم. شیرکو نه تنها سرآمد دیگر شاعران بلکه نخبگان جامعه کردستان بود. این زمانی بود که من هنوز موفق به دیدار او نشده بودم. آن ملک‌الشعرای محبوب جایگاهش تنها در توده های مردم نبود او سفیر فرهنگ و آشتی به جهان غرب و پیام آور تغزل برای ملت خود بود.

روایت قطب‌الدین صادقی از دیدار شیرکو بیکس و احمد شاملو

صادقی در ادامه با اشاره به سفر اجباری شیرکو بیکس به ایران در چند دهه پیش و در پی آوارگی‌اش به جهت مبارزه با رژیم بعث با استفاده از توان قلمش، گفت: او در این سفر، دیدار شاملو را از من خواست. من در آن دیدار، شباهت‌های دو روح بزرگ و دردمند، ارتباط نوستالژیک دو فرهنگ کهن و تفاهم گرانسنگ دو شاعر استثنایی را دیدم.

در این مراسم همچنین پیام جامعه کردهای مقیم مرکز به مناسبت درگذشت شیرکو بیکس قرائت شد که در آن ضمن نکوداشت این شاعر فقید کرد آمده بود شیرکو بیکس شاعری مردمی و آزاد اندیش بود و شعر او توانست در طول 5 دهه تلاش شاعرانه، مرزها را به سهولت درنوردد و از جغرافیای کردستان فراتر رود.

در مراسم نکوداشت شیرکو بیکس کامبیز کریمی شاعر و ادیب کرد نیز به قرائت ترجمه فارسی از یکی از شعرهای شیرکو بیکس پرداخت. این شعر با نام «عروسی خون» روایت تیرباران سه جوان کرد توسط رژیم صدام و مجبور کردن مردم محله‌شان به رقص و پایکوبی بر جنازه آنها به شیوه کردی (هه‌لپه‌رکی) بود.

شیرکو بی‌کس متولد 1940 سلیمانیه عراق است. او در دانشگاه بغداد در رشته صنعت دانش آموخت، اما هم چون پدر به دنیای شعر و ادب روی آورد و نخستین حضورش را با چاپ کتاب «مهتاب شعر» در سال 1968 اعلام کرد. بیست مجموعه شعر، به همراه چند نمایشنامه و ده‌ها ترجمه، نشانگر تلاش‌های بی‌وقفه و خستگی ناپذیر او در هنر شاعری و کار نوشتن تا لحظه مرگ بود.

بیکس که در دهه اول شاعری، نقد نابرابری‌های اجتماعی، نبود آزادی، ناامنی دائم، عواطف زخمی و دلشوره‌های همیشگی انسان در نظام مستبد عراق را ماهرانه در شعر تغزلی خود به هم پیوند زد و در دهه‌های بعد با پرداختن به درونمایه‌های بزرگ و بحران‌های مهیب و جمعی کردستان عراق همچون، کوچ‌های بزرگ، جنگ‌های نابرابر، کشتار شیمیایی حلبچه، سیاهی غربت و آوارگی‌های دلخراش چند میلیونی، تصویری میهنی، تأثیرگذار و در همه حال عاشقانه‌ای را ترسیم کرد؛ از این نظر باید او را شاخص‌ترین چهره و جریان سازترین شاعر این چند دهه در ادبیات کردی دانست.

او به موجب افکار سیاسی و آزادی‌خواهانه‌اش 6 سال به مبارزه با حکومت عراق پرداخت. پس از آن به علت فشار و خفقان حاکمیت وقت عراق ناچار به ترک وطن گردید و سال‌های 1987 تا 1992 را به عنوان پناهنده سیاسی در سوئد گذراند. شیکو بیکس چندین بار به ایران سفر کرده و چند سالی هم در ایران ساکن بوده است. بیکس در سال 1987 به دریافت جایزه ادبی «توخولسکی» از طرف مؤسسه علمی قلم سوئد مفتخر شد و لقب «همشهری» از سوی بزرگ‌ترین انجمن مدنی در فلورانس ایتالیا را از آن خود کرد.

از سوی دیگر ترجمه آثار او به زبان‌های انگلیسی، فرانسوی، ایتالیایی، آلمانی، اسپانیایی، سوئدی، نروژی، عربی، ترکی و فارسی، نه تنها موقعیت او را چون چهره‌ای شناخته شده در گستره شعر جهانی تثبیت کرد، بلکه در گرایش اذهان جهانیان به سوی هویت، فرهنگ و شعر کردی بسیار موثر افتاد. در نهایت شیرکو بیکس روز یکشنبه 13 مرداد ماه پس از یک دوره بیماری سخت دیده از جهان فروبست.